خشکی دهان: چرا دهانمان خشک میشود؟

خشکی دهان در واقع به علت عدم وجود بزاق در دهان به وجود می آید. بنابر این پیش از بررسی علت خشکی دهان باید به کارکرد بزاق و علل کاهش آن در دهان بپردازیم.

بزاق چه فوایدی دارد

بزاق برای مرطوب و تمیز شدن دهان و آغاز گوارش غذا لازم است. بزاق با کنترل عفونت و قارچ در دهان از بروز عفونت پیشگیری میکند (در مورد بزاق بیشتر بخوانید). هنگامی که بزاق کافی در دهان تولید نمیشود، دهان خشک شده و احساس ناراحتی ایجاد میشود. درمانهای زیادی وجود دارند که به ترشح جریان بزاق و مقابله با خشکی دهان که زروستومی (xerostomia) نام دارد، کمک میکنند.

چه عواملی باعث خشک شدن دهان میشوند

عوارض جانبی برخی داروها: زروستومی یکی از عوارض متداول بسیاری از داروهای تجویزی و غیر تجویزی است که از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد: داروهایی که برای درمان افسردگی، اضطراب، درد، آلرژی و سرما خوردگی (آنتی هیستامینها و ضد احتقانها)، چاقی، آکنه، صرع، فشار خون (دیورتیکها)، اسهال، تهوع، اختلالات روان پریشی، بی اختیاری ادرار، آسم (برخی داروهای گشاد کننده برونش) و بیماری پارکینسون (اگر نام این بیماری را زیاد شنیده اید ولی اطلاعات دقیقی در مورد آن ندارید، این مقاله را مطالعه کنید) استفاده میشوند. همچنین ممکن است علت خشکی دهان، عوارض جانبی داروهای شل کننده عضلات و آرام بخش ها باشد.

عوارض برخی بیماریها: این وضعیت ممکن است یکی از عارضه های ناشی از بیماریها و وضعیتهای پزشکی از جمله سندرم شوگرن (نوعی اختلال التهابی مزمن)، ایدز، بیماری آلزایمر، دیابت، آنمی (یا کم خونی ناشی از کمبود هموگلوبین)، فیبروز کیستیک (یکی از جدی ترین و شایع ترین بیماری های ژنتیکی که آشنایی با آن ممکن است روزی به کارتان آید)، آرتروز روماتیسمی، فشار خون بالا، بیماری پارکینسون، سکته مغزی و بیماری ویرویسی اوریون باشد.

عارضه جانبی برخی درمانهای پزشکی: وارد آمدن آسیب به غدد بزاقی که میتواند باعث کاهش ترشح آن شود. مثلا به واسطه پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن و شیمی درمانی برای درمان سرطان، ممکن است به این غدد آسیب وارد شود.

آسیب عصبها: زروستومی ممکن است به علت آسیب رسیدن به عصب ناحیه سر و گردن به واسطه یک جراحی یا جراحت اتفاق بیفتد.

بی آب شدن بدن (دهیدراته): از جمله وضعیتهایی که منجر به بی آبی بدن میشوند میتوان به تب، تعریق شدید، استفراغ، اسهال، از دست دادن خون و سوختگیها اشاره کرد که یکی از نتایج آن خشک شدن دهان است.

برداشتن غدد بزاق به روش جراحی

سبک زندگی: مصرف سیگار یا قلیان و یا جویدن محصولات تنباکو میتواند بر ترشح بزاق تاثیر بگذارد و موجب خشکی شدید دهان شود. تنفس از طریق دهان نیز نقش زیادی در بروز این مشکل دارد.

از کجا بفهمیم دهانمان خشک است

علائم متداول خشکی دهان عبارتند از:

• احساس خشک شدگی و چسبناکی دهان
• تشنگی مکرر
• زخمی شدن یا ترک خوردن سطح داخل دهان یا پوست گوشه های دهان و ترک خوردگی لبها
• احساس خشکی گلو
• احساس سوزش یا مور مور شدن در دهان به خصوص در روی زبان
• خشک و قرمز شدن زبان
• مشکلاتی در هنگام صحبت کردن یا چشیدن طعم، جویدن و بلعیدن
• گرفتگی صدا، خشکی مجاری بینی و گلودرد
• بوی بد دهان

خشکی دهان چه مشکلی ایجاد میکند

اگر دهان مرتبا خشک باشد، جدا از علائمی که در بالا به آن اشاره شد موجب افزایش خطر التهاب لثه (ژنژیویت)، پوسیدگی دندان و عفونتهای دهان مانند برفک (یکی از انواع لکه های سفید در دهان) میشود. همچنین استفاده از دندان مصنوعی در چنین وضعیتی دشوارتر میشود.

خشکی دهان چگونه درمان میشود؟

در صورتی که فکر میکنید به واسطه مصرف برخی داروها دچار این وضعیت شده اید با پزشک درباره آن صحبت کنید. پزشک میتواند دوز داروی شما را تغییر داده یا کلا داروی دیگری به جای آن بدهد که زروستومی ایجاد نکند.

پزشک ممکن است دهان شویه برایتان تجویز کند تا رطوبت دهانتان را تامین نماید. در صورتی که این روش موثر نبود، ممکن است دارویی برای تقویت تولید بزاق به نام سالاژن به شما توصیه شود.

اقدامات دیگری که میتواند برای برطرف شدن این مشکل مفید باشد به صورت زیر است:

• یک شکلات یا آدامس بدون شکر بمکید
• مقدار زیادی آب بنوشید تا دهانتان مرطوب بماند
• با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، از دهان شویه فلوراید دار استفاده کنید و مرتبا به دندانپزشک مراجعه کنید
• تا حد امکان از طریق بینی تنفس کنید نه دهان
• از رطوبت ساز در فضای اتاق استفاده کنید تا رطوبت اتاق را تامین کنید
• از داروهای بدون نسخه جایگزین (بزاق مصنوعی) استفاده کنید

روش صحیح نخ دندان کشیدن

در ابتدا به نظر میرسد مالیدن نخ دندان بین دندانها برای نظافت نواحی بین دندان ها که دسترسی مسواک به آنها دشوار است، کار ساده ایست و نیازی به آموزش ندارد، اما در واقع بسیاری از ما به اشتباه این کار را انجام میدهیم. در اینجا با ده اشتباه رایج در استفاده از نخ دندان آشنا میشویم و یاد میگیریم برای صرفه جویی در زمان و جلوگیری از هزینه های احتمالی درمانهای دندانپزشکی، چگونه از نخ دندان استفاده کنیم.

چگونه نخ دندان بکشیم

کناره های هر دو دندان را تمیز کنید

اگر تنها نخ را وسط دو دندان ببرید و سپس آن را بیرون بکشید، تنها نیمی از کار را انجام داده اید. هنگامی که نخ را بین دو دندان حرکت میدهید باید مطمئن شوید که سطوح جانبی هر دو دندان خوب تمیز شده اند (برای آشنایی با آناتومی و سطوح مختلف یک دندان، می توانید این مقاله را مطالعه کنید). یکی از بهترین مکانها برای پنهان شدن و تجمع ذرات غذا و باکتریها، بین دندانهاست. اگر تنها پلاکهای سطح جانبی یک دندان را تمیز کنید، دندان دیگر که تمیز نشده پس از مدتی دچار پوسیدگی دندان میشود (اگر نمی دانید پلاک دندان چیست کلیک کنید)

از یک تکه نخ دندان برای تمام دندانها استفاده نکنید

هنگامی که باکتریها را از بین دندانها و زیر مرز لثه با نخ دندان خارج میکنید، باید دقت داشته باشید اگر از یک قطعه نخ برای تمام دندانها استفاده کنید، باکتریهای یک ناحیه از دهان را به همه دهان منتقل میکنید. اگر چه در هر صورت پلاکها را از سطوح دندانی پاک میکنید اما بخش استفاده شده از نخ حاوی بخشهایی از پلاک و باکتری دندان قبلی است. اگر هر بار بین دو دندان را که تمیز میکنید، از بخش جدیدی از نخ استفاده کنید هم پلاک و جرم را از سطوح دندان تمیز کرده اید هم پلاکهایی که به نخ چسبیده اند را به دندانهای دیگر منتقل نکرده اید.

سفت کشیدن نخ دندان

برای این که بین دو دندانی که در تماس تنگاتنگ با هم قرار دارند تمیز کنید، نخ را باید کمی سفت به عقب و جلو بکشید اما این فشار باید کنترل شده و رو به پایین باشد. محکم کشیدن نخ دندان نه تنها به لثه ها آسیب وارد میکند بلکه این فشار میتواند موجب پسروی لثه ها شود (لثه ها به دلایل مختلف ممکن است دچار پس روی شوند. در این جا با پسروی لثه و دیگر عوامل بروز این آسیب آشنا شوید). اگر این کار را مرتبا تکرار کنید ممکن است به بیماری لثه مبتلا شوید.

پشت آخرین دندان را هم تمیز کنید  

اگر چه پشت آخرین دندان در عقب دهان دندان دیگری وجود ندارد اما بهرحال باید سطح پشتی آن چهار دندان انتهای دهان نیز تمیز شود (دو دندان انتهایی در هر قوس دندانی). این کار کمک میکند باکتریها که بین دندان انتهایی و لثه پنهان شده اند پاک شوند.

با نظم مشخص نخ دندان بکشید

هنگامی که نخ دندان استفاده میکنید، باید با ترتیب مشخصی این کار را انجام دهید وگرنه ناگهان گیج میشوید و نمیدانید کدام دندانها را تمیز کرده اید و کدام تمیز نشده است. در این صورت برخی دندانها یا حتی یک چهارم قوس دندانی ممکن است پاک نشده رها شوند. ساده ترین راه این است که از دندانهای سمت راست فک بالا شروع کنید و به سمت چپ بروید. سپس به سراغ قوس پایین دندانی بروید و باز از سمت چپ به راست کار را انجام دهید. اگر چه تا زمانی که نظم و برنامه مشخصی برای کشیدن نخ دارید، فرقی نمیکند از کدام دندان ابتدا شروع میکنید. برخی افراد از دندانهای وسط شروع میکنند، در هر صورت نباید ترتیب آنها را فراموش کنید.

اطراف ابزارهای ارتودنسی یا ترمیمی را حتما تمیز کنید

بسیاری افراد نمیدانند هنگامی که ابزار ارتودنسی ثابت در دهان دارند، باید اطراف آنها را نیز نخ دندان بکشند. برای مثال اگر بریج در دهان دارید، باید با استفاده از نخ یا مسواکهای مخصوص بریج را تمیز کنید.

برخی از براکت ثابت (پیش تر از این در مورد انواع مختلف براکت ها به طور کامل توضیح داده ایم. مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می کنیم) برای درمان ارتودنسی استفاده میکنند (اگر در مورد ارتودنسی اطلاعات کاملی ندارید، می توانید اطلاعات خود را با خواندن این مقاله تکمیل کنید). در این حالت ابزار ارتودنسی با چسب مخصوصی به دندانها چسبانده میشود. در طول درمان تمیز کردن این سطوح با نخ دندان معمولی ممکن است بسیار دشوار باشد. به همین علت باید از ابزاری مخصوص استفاده شود که زیر سیم براکت را بتواند پاک کند.

هنگامی که لثه خونریزی میکند، نخ دندان را متوقف نکنید

ممکن است خونریزی لثه بسیاری افراد را دچار وحشت کند و این تصور را ایجاد کند که لثه شان را دچار جراحت کرده اند بنابراین نخ را کنار میگذارند. با نخ دندان کشیدن هیچ صدمه ای به لثه ها وارد نمیشود مگر این که خیلی سفت و محکم آنها را به لثه بمالید.

اغلب علت خونریزی لثه این است که مدت زیادی آنها را نخ نکشیده اید و بافتها ملتهب و قرمز شده اند. به این وضعیت ژنژیویت یا التهاب لثه گفته میشود. هنگامی که بخشی از بدن دچار التهاب میشود، خون بیشتری به آن ناحیه ارسال میشود تا به التیام بافتها و مقابله با عامل بیماری زای احتمالی که در اینجا جرم و رسوب است، کمک کند. هنگامی که بین دندانها را تمیز میکنید، جرم و رسوب و باکتریها را میزدایید. در این زمان بافتهایی که ملتهب و پرخون بودند، راحت تر دچار خونریزی میشوند. پس از چند روز اگر مرتبا بهداشت دهان خود را رعایت کنید، لثه ها سلامت خود را باز می یابند و بدون خونریزی میتوانید نخ و مسواک استفاده کنید.

در مورد خون ریزی لثه هنگام مسواک زدن و استفاده از نخ دندان توضیحات کاملی داده شده است که می توانید آن را مطالعه کنید.

زمان کافی برای تمیز کردن بین دندانها صرف کنید

بیشتر افراد در صورتی که دندان عقل خود را کشیده باشند (اصلا چرا دندان عقل در می آید؟)، 28 دندان در دهان دارند. هنگامی که بین آنها را پاک میکنید در واقع باید کناره های هر دو دندان (حتی دندان انتهایی) را تمیز کنید. بنابراین باید 56 سطح دندانی را نخ بکشید. برای هر سطح دندان باید چند ثانیه زمان بگذارید و آن را چند مرتبه به سمت تاج دندان خوب با نخ بتراشید و سپس سراغ سطح بعدی بروید. با این حساب باید احتمالا حدود دو دقیقه نخ دندان کشیدنتان طول بکشد تا تمام دهان را تمیز کنید.

به سطح دندان فشار بیاورید

هنگام کشیدن نخ، باید مراقب باشید بیش از حد به لثه فشار نیاورید که دچار جراحت و پارگی شود اما توجه داشته باشید که باید به سطح دندان فشار مناسبی وارد کنید تا مطمئن شوید تمام جرم سطح آن را تراشیده اید و تمیز شده است.

نخ دندان صرفا برای خارج کردن ذرات غذا نیست

متاسفانه بسیاری افراد تصور میکنند تنها برای خارج کردن ذرات غذا از بین دندانها باید نخ بکشند و به همین علت در صورتی که بین دندانهایشان ذرات غذا نمانده باشد، دیگر این کار را نمیکنند. باید بدانید یک علت مهم استفاده از نخ دندان، زدودن جرم و رسوب از سطح جانبی دندانهاست. تا جایی که میتوانید باید پلاکها را به این روش پاک کنید. در حین این کار طبیعتا ذرات غذای باقیمانده نیز خارج میشوند.