انواع عفونت لثه
بیماری لثه یا پریودنتال به التهاب و یا عفونت پیشرونده بافت لثه پیرامون دندان گفته میشود که ممکن است استخوان فک را نیز تحت تأثیر قرار دهد. اگر بیماری لثه به موقع درمان نشود منجر به لق شدن و از دست رفتن دندان میشود. بیماری لثه در حقیقت اولین عامل از دست دادن دندان در افراد بزرگسال محسوب میشود.
بیماری لثه زمانی شروع میشود که پلاک و باکتریها در سطح دندان تجمع یافته و به بافت نرم لثه پیرامون دندان حمله میکنند و در اثر فعالیت آنها سم تولید میشود. باکتریها به سرعت فعالیت کرده و تکثیر میشوند و عفونت باکتریایی ایجاد میکند. با پیشروی عفونت نفوذ باکتریها بیشتر شده و التهاب گسترش مییابد. واکنش بدن به بافتهای عفونی و آلوده، تخریب بافت عفونی است به همین علت لثه به تدریج از بین رفته و پس روی میکند. در نتیجه بین دندان و لثه فاصله یا به عبارتی شیارهایی تشکیل میشود که به آنها پاکت گفته میشود. با عمیق شدن شیارهای بین لثه و دندان، ذرات غذا در بین لثه و دندان گیر کرده و از طرفی باکتریها محل خوبی برای پنهان شدن و افزایش فعالیت پیدا میکنند بنابراین بیماری لثه شدت میگیرد و به استخوان فک که در زیر لثه قرار دارد میرسد. با تحلیل رفتن استخوان پیرامون دندان، دندان لق شدن و باید کشیده شود.
انواع بیماری لثه
بیماری لثه انواع گوناگون دارد که هر یک علائم خاص خود را دارد و درمانهای آنها متفاوت است. با شناسایی علایم التهاب یا عفونت لثه باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید تا هر چه سریع تر جلوی گسترش بیماری گرفته شده و دندان و استخوان نجات پیدا کند.
شکل- ژینژیویت
- ژنژیویت
ژنژیویت خفیفترین و متداولترین نوع بیماری لثه است. در اثر سموم حاصل از فعالیت باکتریهای پلاک دندانی، لثه تحریک شده و ژنژیویت اتفاق میافتد. افرادی که بیشتر در خطر ژنژیویت قرار دارند عبارتند از زنان باردار، زنانی که قرص ضد بارداری مصرف میکنند، افرادی که دیابت کنترل نشده دارند، افرادی که داروهای استروئیدی مصرف میکند و همچنین افرادی که داروهای فشار خون و ضد صرع مصرف مینمایند.
درمان ژنژیویت بسیار آسان بوده و با ترکیبی از مراقبتهای پزشکی و درمانهای خانگی برطرف میشود. دندانپزشک جرم گیری و تسطیح ریشه انجام میدهد تا تمامی مواد آلوده از پیرامون دندان خارج شود. همچنین ممکن است آنتی بیوتیک و دهانشویه ضد باکتری برای از بین بردن باکتریهای باقی مانده و تسریع بهبودی بافتها تجویز شود. با این حال در موارد خفیف ممکن است تنها کاری که لازم است انجام دهید، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مرتب و جرم گیری باشد.
- عفونت مزمن لثه
عفونت مزمن لثه یکی از متداولترین انواع بیماری لثه است و غالباً در افراد بالای 45 سال دیده میشود. این وضعیت با التهاب در سطح زیر لثه و تخریب پیشرونده بافتهای لثه و استخوان شناسایی میشود. ممکن است متوجه شوید به تدریج طول دندانها بیشتر میشود در حالی که در واقع علت بلندتر شدن دندان پسروی لثه است.
این وضعیت بر خلاف ژنژیویت، به طور کامل درمان نمیشود چون بافتهای پشتیبانی کننده دندان را نمیتوان ترمیم و بازسازی کرد. با این حال دندانپزشک میتواند جلوی پیشروی بیماری را با استفاده از جرم گیری و تسطیح ریشه و درمانهای ضد میکروبی بگیرد. در صورت لزوم دندانپزشک میتواند درمانهای جراحی مانند جراحی کاهش عمق پاکت و همچنین پیوند بافت برای تقویت استخوانها پیرامون دندان و بهبود زیبایی دهان انجام دهد.
- بیماری تهاجمی لثه
بیماری تهاجمی لثه با از دست رفتن سریع اتصال لثه، تحلیل رفتن سریع استخوان و تجمع خانوادگی شناخته میشود. خود بیماری شبیه پریودنتیت مزمن است اما پیشروی آن بسیار سریع تر است. افراد سیگاری و افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند در خطر بیشتر پریودنتیت تهاجمی قرار دارند.
درمان این وضعیت مشابه بیماری مزمن لثه است اما افرادی که از بیماری تهاجمی لثه رنج میبرند ممکن است نیاز به مداخله جراحی پیدا کنند. این بیماری را سختتر میتوان متوقف و درمان نمود اما دندانپزشک جرم گیری، تسطیح ریشه، داروهای ضد باکتری و در برخی موارد درمانهای لیزری را در تلاش برای نجات بافتها و استخوانها به کار میگیرد.
- لثه مرتبط با مشکلات سیستم بدن
بیماری لثه ممکن است یکی از نشانه های بیماری دیگری در بدن باشد. بسته به این که علت بیماری اصلی چه باشد، بیماری لثه ممکن است شبیه بیماری تهاجمی لثه رفتار کند و به سرعت بافتها را تخریب نماید. بیماری قلبی، دیابت و بیماری تنفسی از جمله متداولترین بیماریهایی هستند که با بیماری لثه همراه میباشد. در چنین شرایطی حتی در صورتی که پلاک کمی سطح دندان را بپوشاند ممکن است به سرعت لثه دچار عفونت شده و بیماری لثه پیشروی کند.
در درمان این وضعیت، بر درمان مشکل پزشکی اصلی عامل آن تأکید میشود. برای متوقف کردن پیشرفت بیماری لثه از همان درمانهایی استفاده میشود که برای درمان بیماری تهاجمی لثه و بیماری مزمن لثه استفاده میشد.
- بیماری نکروزی لثه
این نوع بیماری لثه به سرعت وخیم شده و در افراد مبتلا به ایدز، بیماریهای ضعف سیستم ایمنی، افرادی که داروهای سرکوب کننده ایمنی مصرف میکنند، افرادی که سوء تغذیه دارند، افرادی که تحت استرس مداوم قرار دارند و همچنین افراد سیگاری بیشتر دیده میشود. نکروز یا مرگ بافتها غالباً بر رباط پریودنتال، بافتهای لثه و استخوان آلوئولار تأثیر میگذارد.
درمان بیماری نکروزی لثه بسیار نادر است چرا که ممکن است این بیماری مرتبط با ایدز مشکلات پزشکی جدی دیگری باشد. این امکان وجود دارد که دندانپزشک در زمینه درمان با پزشک شما مشورت نماید. جرم گیری، تسطیح ریشه، داروهای آنتی بیوتیک، دهانشویه ضد باکتری و داروهای ضد قارچ معمولاً برای درمان این نوع بیماری تجویز میشود.
دیابت و سلامت دهان و دندان
دیابت یا مرض قند چیست؟
امروزه بخش بزرگی از جمعیت گرفتار بیماری دیابت هستند و هر ساله تعداد زیادی موارد جدید دیابت تشخیص داده میشود. بسیاری از افراد دچار دیابت هستند اما هنوز خودشان خبر ندارند. دیابت بر توانایی فرآوری قند در بدن تأثیر میگذارد. تمام غذایی که میخوریم باید به قند تبدیل شود تا برای انرژی مورد استفاده قرار بگیرد. در دیابت نوع یک، بدن نمیتواند انسولین کافی تولید کند. انسولین هورمونی است که قند را از جریان خون وارد سلول میکند تا در آنجا برای سوخت مصرف شود. در دیابت نوع دو که بسیار شایع شده است حساسیت بدن به انسولین کاهش یافته و یا متوقف میشود بنابراین اگر چه انسولین وجود دارد اما نمیتواند قند موجود در خون را وارد سلول نماید. نتیجه این است که از طرفی قند خون بالا رفته و از طرف دیگر سلول قند کافی برای انرژی دریافت نمیکند. این وضعیت تقریباً بر همه بخشهای بدن از جمله چشمها، دهان، عصب ها، کلیه و قلب تأثیر میگذارد. در اینجا به تأثیر دیابت بر سلامت دهان میپردازیم.
تاثیر دیابت بر سلامت دهان
علائم هشدار دهنده دیابت در هر بخشی از بدن ممکن است تأثیر بگذارد. افرادی که نمیدانند دیابت دارند و دیابت آنها بدون تشخیص و درمان مانده است، ممکن است پس از آزمایش خون متوجه بالا بودن قند خون شان شوند. همچنین علائمی مانند تشنگی زیاد یا دفعات زیاد ادرار معمولاً تجربه میشود. کاهش وزن و خستگی از جمله علائم متداول دیابت هستند. همچنین ممکن است در صورتی که افت قند خون بیش از اندازه باشد بیمار هوشیاری خود را از دست بدهد.
در صورتی که دیابت درمان نشود سلامت دهان را به خطر میاندازد. تأثیر دیابت بر سلامت دهان به صورت زیر است:
ممکن است بزاق کمتر در دهان ترشح شود که این وضعیت باعث خشکی دهان میشود
- از آنجایی که بزاق از دندانها محافظت میکند، با کمبود بزاق احتمال پوسیدگی دندان افزایش مییابد
- لثه ملتهب شده و مکرراً خونریزی میکند
- حس چشایی ممکن است تضعیف شود
- التیام زخمها با کندی انجام میشود
- فرد مستعد انواع عفونتهای داخل دهان میشود
- در کودکان مبتلا به دیابت ممکن است دندانها زودتر از حد نرمال بیرون بزنند
التهاب و عفونت لثه در افراد دیابتی
در دهان همه مردم باکتریهای زیادی زندگی میکنند. تعداد باکتریهایی که در دهان یک فرد زندگی میکنند از تعداد انسانهای روی زمین بیشتر است. با این حال همیشه باید تعداد باکتریها تحت کنترل قرار داشته باشد. در صورتی که باکتریها بتوانند به بافت لثه نفوذ کنند، التهاب ایجاد کرده و لثه را بیمار میکند. بیماری التهابی مزمن لثه باعث آسیب دیدن و تخریب بافتها پیرامون دندان و حتی استخوان زیر آن میشود.
بیماری لثه شایعترین بیماری دندانپزشکی است که در افراد دیابتی ایجاد میشود. تقریباً 22% از افرادی که مبتلا به دیابت هستند، دچار بیماری لثه میشود. به خصوص با افزایش سن و عدم کنترل صحیح قند خون خطر مشکلات لثه افزایش تعداد میکند. به طور کلی افراد دیابتی بیشتر از افراد دیگر در خطر مشکلات لثه قرار دارند. عفونت لثه همانند هر عفونت دیگری در بدن جدی بوده و میتواند مشکلات زیادی برای سلامت بدن ایجاد نماید. عفونت لثه میتواند باعث افزایش قند خون شود. به وضعیت کنترل قند خون را سختتر میکند بنابراین فرد بیشتر در مقابل عفونت آسیب پذیر شده و بدن توانایی کمتری در مبارزه با باکتریهای مهاجم دارد.
اهمیت دندانپزشکی برای مقابله با دیابت
چکاپهای منظم دندانپزشکی برای افراد دیابتی اهمیت ویژه ای دارد. تحقیقات نشان میدهد درمان بیماری لثه میتواند به بهبود کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک کرده و پیشرفت بیماری را کند نماید. رعایت بهداشت دهان و جرم گیری دندان به کاهش HbA1c (در آزمایش خون میزان متوسط قند خود در سه ماهه گذشته را نشان میدهد) کمک میکند. HbA1c نشان میدهد در کنترل دیابت تا چه حد موفق بودهاید.
نکات مهم برای حفظ سلامت دهان برای افراد مبتلا به دیابت
- مهمترین اقدامی که باید انجام دهید کارهای خود مراقبتی و بهداشتی است. به خاطر داشته باشید که یا سلامت دهان بهتر میتوانید بیماری دیابت را تحت کنترل بگیرید.
- قند خون خود را کنترل کنید. در صورتی که داروهای برای دیابت شما تجویز شده است حتماً طبق دستور آنها را مصرف کنید. رژیم غذایی سالم داشته باشید. ورزش را فراموش نکنید. کنترل قند خون به مقابله بدن با بیماریها و عفونتها کمک میکند.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید
- در صورتی که دندان مصنوعی یا هر پروتز مصنوعی دیگری در دهان دارید، هر روز آن را به خوبی تمیز کنید
- حداقل روزی دو مرتبه مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید. برای مسواک زدن از مسواک نرم استفاده کنید
- چکاپهای منظم دندانپزشکی ( سالی دو مرتبه) را حتماً انجام دهید تا در صورت بروز مشکل پیش از جدی و پیچیده شدن آن، درمان صورت بگیرد.
دیابت و سلامت دهان و دندان
دیابت یا مرض قند چیست؟
امروزه بخش بزرگی از جمعیت گرفتار بیماری دیابت هستند و هر ساله تعداد زیادی موارد جدید دیابت تشخیص داده میشود. بسیاری از افراد دچار دیابت هستند اما هنوز خودشان خبر ندارند. دیابت بر توانایی فرآوری قند در بدن تأثیر میگذارد. تمام غذایی که میخوریم باید به قند تبدیل شود تا برای انرژی مورد استفاده قرار بگیرد. در دیابت نوع یک، بدن نمیتواند انسولین کافی تولید کند. انسولین هورمونی است که قند را از جریان خون وارد سلول میکند تا در آنجا برای سوخت مصرف شود. در دیابت نوع دو که بسیار شایع شده است حساسیت بدن به انسولین کاهش یافته و یا متوقف میشود بنابراین اگر چه انسولین وجود دارد اما نمیتواند قند موجود در خون را وارد سلول نماید. نتیجه این است که از طرفی قند خون بالا رفته و از طرف دیگر سلول قند کافی برای انرژی دریافت نمیکند. این وضعیت تقریباً بر همه بخشهای بدن از جمله چشمها، دهان، عصب ها، کلیه و قلب تأثیر میگذارد. در اینجا به تأثیر دیابت بر سلامت دهان میپردازیم.
تاثیر دیابت بر سلامت دهان
علائم هشدار دهنده دیابت در هر بخشی از بدن ممکن است تأثیر بگذارد. افرادی که نمیدانند دیابت دارند و دیابت آنها بدون تشخیص و درمان مانده است، ممکن است پس از آزمایش خون متوجه بالا بودن قند خون شان شوند. همچنین علائمی مانند تشنگی زیاد یا دفعات زیاد ادرار معمولاً تجربه میشود. کاهش وزن و خستگی از جمله علائم متداول دیابت هستند. همچنین ممکن است در صورتی که افت قند خون بیش از اندازه باشد بیمار هوشیاری خود را از دست بدهد.
در صورتی که دیابت درمان نشود سلامت دهان را به خطر میاندازد. تأثیر دیابت بر سلامت دهان به صورت زیر است:
ممکن است بزاق کمتر در دهان ترشح شود که این وضعیت باعث خشکی دهان میشود
- از آنجایی که بزاق از دندانها محافظت میکند، با کمبود بزاق احتمال پوسیدگی دندان افزایش مییابد
- لثه ملتهب شده و مکرراً خونریزی میکند
- حس چشایی ممکن است تضعیف شود
- التیام زخمها با کندی انجام میشود
- فرد مستعد انواع عفونتهای داخل دهان میشود
- در کودکان مبتلا به دیابت ممکن است دندانها زودتر از حد نرمال بیرون بزنند
التهاب و عفونت لثه در افراد دیابتی
در دهان همه مردم باکتریهای زیادی زندگی میکنند. تعداد باکتریهایی که در دهان یک فرد زندگی میکنند از تعداد انسانهای روی زمین بیشتر است. با این حال همیشه باید تعداد باکتریها تحت کنترل قرار داشته باشد. در صورتی که باکتریها بتوانند به بافت لثه نفوذ کنند، التهاب ایجاد کرده و لثه را بیمار میکند. بیماری التهابی مزمن لثه باعث آسیب دیدن و تخریب بافتها پیرامون دندان و حتی استخوان زیر آن میشود.
بیماری لثه شایعترین بیماری دندانپزشکی است که در افراد دیابتی ایجاد میشود. تقریباً 22% از افرادی که مبتلا به دیابت هستند، دچار بیماری لثه میشود. به خصوص با افزایش سن و عدم کنترل صحیح قند خون خطر مشکلات لثه افزایش تعداد میکند. به طور کلی افراد دیابتی بیشتر از افراد دیگر در خطر مشکلات لثه قرار دارند. عفونت لثه همانند هر عفونت دیگری در بدن جدی بوده و میتواند مشکلات زیادی برای سلامت بدن ایجاد نماید. عفونت لثه میتواند باعث افزایش قند خون شود. به وضعیت کنترل قند خون را سختتر میکند بنابراین فرد بیشتر در مقابل عفونت آسیب پذیر شده و بدن توانایی کمتری در مبارزه با باکتریهای مهاجم دارد.
اهمیت دندانپزشکی برای مقابله با دیابت
چکاپهای منظم دندانپزشکی برای افراد دیابتی اهمیت ویژه ای دارد. تحقیقات نشان میدهد درمان بیماری لثه میتواند به بهبود کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک کرده و پیشرفت بیماری را کند نماید. رعایت بهداشت دهان و جرم گیری دندان به کاهش HbA1c (در آزمایش خون میزان متوسط قند خود در سه ماهه گذشته را نشان میدهد) کمک میکند. HbA1c نشان میدهد در کنترل دیابت تا چه حد موفق بودهاید.
نکات مهم برای حفظ سلامت دهان برای افراد مبتلا به دیابت
- مهمترین اقدامی که باید انجام دهید کارهای خود مراقبتی و بهداشتی است. به خاطر داشته باشید که یا سلامت دهان بهتر میتوانید بیماری دیابت را تحت کنترل بگیرید.
- قند خون خود را کنترل کنید. در صورتی که داروهای برای دیابت شما تجویز شده است حتماً طبق دستور آنها را مصرف کنید. رژیم غذایی سالم داشته باشید. ورزش را فراموش نکنید. کنترل قند خون به مقابله بدن با بیماریها و عفونتها کمک میکند.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید
- در صورتی که دندان مصنوعی یا هر پروتز مصنوعی دیگری در دهان دارید، هر روز آن را به خوبی تمیز کنید
- حداقل روزی دو مرتبه مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید. برای مسواک زدن از مسواک نرم استفاده کنید
- چکاپهای منظم دندانپزشکی ( سالی دو مرتبه) را حتماً انجام دهید تا در صورت بروز مشکل پیش از جدی و پیچیده شدن آن، درمان صورت بگیرد.
سلامت دهان و دندان بر سلامت عمومی ما چه تاثیری دارد؟
سلامت دهان و دندان مهمتر از چیزیست که تصور میکنید. سلامت لثه و دندانها و به طور کلی حفره دهانی ارتباط نزدیکی با سلامت عمومی شما دارد.
سلامت دهان پنجره ای رو به سلامتی
آیا میدانید سلامت دهان و دندان شما میتواند نکات قابل توجهی را درباره وضعیت عمومی سلامتی شما بازگو کند. بسیاری از مشکلاتی که در دهان شما ایجاد میشود میتواند بر کل بدنتان تاثیر بگذارد. درک و شناخت ارتباط نزدیک بین سلامت دهان و سلامت عمومی بدن و محافظت از سلامت دهان امروزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ارتباط تناتنگ سلامت دهان و دندان با سلامت بدن
دهان نیز همانند بخشهای دیگر بدن مملو از باکتریهاست که اکثر آنها بی ضرر هستند. در حالت طبیعی مکانیسم طبیعی بدن و بهداشت و مراقبتهای دهانی مانند مسواک و نخ دندان، جمعیت باکتریها را تحت کنترل نگه میدارد اما در شرایطی که بهداشت دهان به درستی رعایت نشود باکتریها از کنترل خارج میشوند و منجر به مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه میشوند.
به علاوه برخی داروها مانند داروهای ضد احتقان (دکونژستانت)، آنتی هیستامین، مسکن و دیورتیکها میتوانند جریان بزاق را کاهش دهند.
بزاق ذرات باقی مانده غذا را شسته و اسیدهای تولید شده توسط باکتریها را خنثی میکند بنابراین از هجوم میکروبها یا رشد بیش از حد آنها که منجر به بیماری میشود، جلوگیری میکند.
مطالعات نشان میدهند که باکتریهای دهان و التهاب مربوط به پریودنتیت (نوع شدید بیماری لثه)، در ایجاد برخی بیماریها نقش دارند. علاوه بر این برخی بیماریها مانند دیابت و ایدز مقاومت بدن در مقابل باکتریها را کاهش داده و باعث میشوند مشکلات دهانی تشدید شوند.
کدام بیماریها و وضعیتهای پزشکی با سلامت دهان ارتباط دارند؟
سلامت دهان میتواند بر برخی بیماریها تاثیر گذاشته و یا از آنها تاثیر بپذیرد. این بیماریها به صورت زیر هستند:
- التهاب پوشش داخلی قلب یا اندوکاردیت (Endocarditis): اندوکاردیت عفونت لایه پوشاننده قلب (اندوکاردیوم) است. اندوکاردیت معمولا زمانی اتفاق می افتد که باکتریها یا میکروبهای دیگر از بخشهای دیگر بدن مانند دهان وارد جریان خون شده و قلب میرسند.
- بیماری قلبی عروقی (Cardiovascular ) : برخی تحقیقات نشان میدهند که بیماری قلبی، انسداد عروق و سکته مغزی با التهاب و عفونت حاصل از باکتریهای دهان ممکن است ارتباط داشته باشند.
- مشکلات بارداری و تولد: پریودنتیت با زایمان زود رس و وزن کم کودک هنگام تولد ارتباط دارد.
- دیابت: دیابت مقاومت بدن در مقابل عفونت را کاهش میدهد و لثه را در خطر بیماری قرار میدهد. بیماری لثه در افراد مبتلا به دیابت بیشتر و شدیدتر است. تحقیقات نشان میدهند افرادی که بیماری لثه دارند کنترل قند خونشان سخت تر است.
- ایدز / اچ آی وی: مشکلات دهانی مانند ضایعات دردناک مخاطی در افراد مبتلا به ایدز بیشتر است.
- پوکی استخوان: پوکی استخوان که باعث ضعیف و شکننده شدن استخوانها میشود با تحلیل و پسروی استخوان پریودنتال و از دست دادن دندان ارتباط دارد.
- بیماری آلزایمر: از دست دادن دندان پیش از 35 سالگی یک فاکتور خطر بیماری آلزایمر به شمار می آید.
- : وضعیتهای دیگر: بیماریها و وضعیتهای دیگری که ممکن است با سلامت دهان ارتباط داشته باشند سندرم شوگرن (اختلال سیستم ایمنی که موجب خشکی دهان میشود) و اختلالات خوردن هستند.
به علت ارتباط این بیماریها و سلامت دهان در صورتی که هر دارویی مصرف میکنید یا تغییری در سلامت عمومی خود مشاهده کرده اید به خصوص اگر اخیرا بیماری داشته اید یا بیماری مزمنی مانند دیابت دارید، این موضوع را حتما به اطلاع دندانپزشک برسانید.
چگونه از سلامت دهان خود محافظت نمایم؟
برای محافظت از سلامت دهان، هر روز بهداشت دهان را رعایت کنید:
- حداقل دو بار در روز مسواک بزنید
- هر روز نخ دندان بکشید
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و میان وعده های خود را محدود کنید
- هر سه تا چهار ماه یا زودتر مسواک خود را در صورتی که موهای آن خراب شده است، عوض کنید
- مرتبا به دندانپزشک برای چکاپ مراجعه کنید
دکتر کیخا - دندان پزشکی هاجر