سیاه شدن دندان و تغییر رنگ و تیره شدن آن بر اثر ضربه به دندان

کودکان اغلب زیاد بازی و فعالیتهای شدید دارند که ممکن است به واسطه آنها به خودشان آسیب بزنند. بسیاری از مواقع هنگامی که سر کودک ضربه می خورد این ضربه به دندان منتقل می شود که در نتیجه دندان کنده شده و یا می شکند. گاهی نیز اگر چه دندان کنده نمیشود اما به شدت آسیب می بیند.

تخمین زده شده که 8 تا 30 درصد از کودکان زیر 7 سال دچار حوادثی میشوند که در آن یکی از دندانهای شیری جلویی شان صدمه می بیند.

هر زمانی که ضربه ای به دندان وارد میشود، این امکان وجود دارد که دچار تغییر رنگ شود. اگر نمیدانید چرا رنگ دندان کودکتان صورتی، قرمز، خاکستری، سیاه، قهوه ای یا زرد شده است، در اینجا ممکن است پاسخ سوال خود را بیابید.

سیاه شدن دندان پس از ضربه به دندان

پس از ضربه به دندان هنگامی که خون از رگهای خونی نشت میکند، محتویات خون مانند آهن راه خود را به لوله های کوچک داخل لایه عاج دندان باز میکند. لایه عاج به لایه زرد رنگی گفته میشود که درست در زیر لایه مینا قرار دارد.

عاج از مرکز دندان (پالپ) که حاوی عصب و رگهای خونی است محافظت مینماید. هنگامی که خون تجزیه میشود، ممکن است باعث سیاه شدن دندان ( یا رنگ های دیگر تیره مثل خاکستری، قهوه ای یا حتی کاملا سیاه) دیده شود. این سیاه شدن دندان معمولا 2 تا 3 هفته پس از ضربه دیدن دندان اتفاق می افتد و حتی ممکن است دندان پس از حادثه قرمز رنگ شود.

در کتاب دندانپزشکی اطفال (Paediatric Dentistry) وِلبری بیان شده است که "اگر چه این واکنش تا حدی برگشت پذیر است، اما تاج دندان آسیب دیده مقداری از این تغییر رنگ را تا مدت نامشخصی در خود حفظ میکند.

در مورد این شیوه تغییر رنگ دندان، این احتمال وجود دارد که پالپ زنده مانده باشد اما احتمال زنده ماندن پالپ (و در نتیجه دندان) در دندانهای شیری که خاکستری یا سیاه شده اند، کم است. "

در اصل مولف این کتاب میگوید حتی اگر دندانی تیره شده باشد، باز هم ممکن است به حالت سالم بازگردد. برخی از کارشناسان میگویند هر قدر تغییر رنگ دندان تیره تر باشد احتمال این که عصب دندان مرده باشد افزایش می یابد.

مثلا در مقاله ای مشخص شد 33 مورد از 51 دندان ضربه دیده که به رنگ خاکستری تا سیاه در آمده بودند، نکروتیک (مرده) است. با این حال برخی دیگر از کارشناسان معتقدند سایه رنگ تیره ارتباطی با سالم ماندن پالپ دندان ندارد.

هنگام سیاه شدن دندان چه باید کرد؟

اگر دندان کودکی سیاه شده است، بهترین کاری که میتوانید برای آن انجام دهید این است که او را به دندانپزشک نشان دهید. اگر علائم دیگری که نشان دهد دندان مرده است مانند تورم یا عفونت، در تصویر پرتوی ایکس دیده شود دندانپزشک احتمالا کاری مانند عصب کشی (درمان ریشه) یا کشیدن دندان را انجام خواهد داد.

اگر هیچ نشانه ای از عفونت در دندان تیره شده دیده نشود، ممکن است دندانپزشک فعلا کاری انجام ندهد تا در نهایت هنگام بیرون زدن دندانهای دائمی، دندان شیری آسیب دیده خود به خود بیفتد. تحقیقاتی که توسط سونیز انجام شد نشان داد که 72 درصد از موارد تیرگی و سیاه شدن دندان بدون تاثیر بدی بر دندانهای دائمی، می افتند.

همچنین تحقیقاتی نشان داد "اگر هیچ نشانه ای از عفونت دیده نشود، نیازی به عصب کشی نیست. محققان نتیجه گیری کردند که عصب کشی دندانهای جلویی شیری که پس از ضربه دیدن رنگشان تیره یا خاکستری شده است و هیچ علامت بالینی یا رادیوگرافی ندارند، لازم نیست. علت این است که عصب کشی در این موارد پیامدهای بهتری در دندانهای شیری و دائمی جایگزین آنها ندارد."

صورتی یا قرمز شدن دندان پس از ضربه خوردن

در صورتی که پس از حادثه ای دندان قرار باشد قرمز شود ممکن است اندکی پس از ضربه این اتفاق بیفتد و یا این که چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا دندان قرمز یا صورتی شود.

صورتی یا قرمز شدن دندان بلافاصله پس از ضربه

اگر اندکی پس از ضرب به دندان، سفیدی شروع به قرمز شدن کرد، معمولا به این معنی است که رگهای خونی داخل پالپ (در مرکز دندان) پاره شده اند. هنگامی که رگهای خونی پالپ گسیخته میشوند، خون به داخل تمام نواحی پالپ نشت کرده و منجر به ایجاد رنگ صورتی یا قرمز در دندان میشود. این وضعیت به عنوان پرخونی پالپ یا پالپال هایپرمی (pulpal hyperemia) شناخته میشود.

گاهی اوقات تشخیص پرخونی پالپ دشوار است. ممکن است متوجه درخششی در دندان کودک شوید و به سمت زبانی دندان با آینه نگاه کنید و متوجه این تغییر رنگ شوید.

ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا رنگ صورتی / قرمز از بین برود و یا شاید هرگز از بین نرود و سیاه شدن دندان اتفاق بیفتد

صورتی یا قرمز شدن دندان چند هفته پس از ضربه

گاهی اوقات ضربه به دندان باعث می شود سلولهای لایه های سخت داخل دندان طی فرایندی به نام "جذب داخلی" شروع به تحلیل رفتن کنند. این سلولها ادونتوکلاست نام دارند و در برخی موارد ممکن است ظرف چند هفته پس از جراحت، شروع به تحلیل رفتن به سمت بیرون دندان کنند.

در این حالت دندان صورتی دیده میشود چون لایه پالپ داخل دندان بزرگتر شده و رنگ قرمز آن از طریق لایه نازک باقی مانده سطح دندان راحت تر دیده میشود.

اولین بار مردی به نام جیمز هوارد مامری متوجه وجود این لکه صورتی رنگ در دندان شد. به همین علت معمولا به این وضعیت دندان صورتی مامری نیز گفته میشود. دندان صورتی مامری ممکن است از چند هفته تا چند ماه پس از ضربه دیدن دندان اتفاق بیفتد.

این دندانها معمولا حفظ میشوند تا زمانی که تاج دندان حل میشود. سپس ریشه دندان یا باید کشیده شود یا میتواند باقی بماند تا خود به خود حل شود چرا که دندان دائمی کودک به جای آن بیرون میزند.

زرد شدن دندان پس از ضربه خوردن

لایه عاج در زیر لایه مینا قرار دارد و به رنگ زرد است. اگر واکنش دندان در مقابل ضربه تولید بیشتر عاج باشد، به این وضعیت نابودی مجرای پالپ، متامورفوز کلسیفیک، کلسیفیکیشن پیشرونده مجرا یا کلسیفیکیشن دیستروفیک گفته میشود.

افزایش مقدار عاج و کاهش همزمان مقدار پالپ باعث مات و زرد شدن رنگ دندان میشود. در کتاب دندانپزشکی اطفال (Pediatric Dentistry) پینکهام بیان شده است: "اگر چه نابودی مجرای پالپ فرایندی آسیب زاست، اما هیچ تاثیر مخرب شناخته شده ای ندارد بنابراین هیچ درمانی به جز چکاپ نیاز ندارد."

چکاپهای منظم دندانپزشکی برای دندانهایی که پس از حادثه تغییر رنگ پیدا کرده اند بسیار مهم است. در کتاب ولبوری اشاره شده است: "درصد کمی از دندانهای زرد شده (پس از ضربه) چند سال بعد از حادثه تغییرات پاتولوژیک نشان میدهند."

بسیاری از والدین با مشاهده تغییر رنگ دندان شیری کودک پس از ضربه به دندان نگران شده و به دنبال درمان فوری میروند. باید بدانید در دندان بندی شیری کودک سالم، تغییر رنگ دندان به تنهایی نشان دهنده نیاز به درمان پالپ یا کشیدن دندان نیست (پینکهام).

در واقع در بیشتر موارد بهترین درمان برای تغییر رنگ و سیاه شدن دندان شیری کودک، عدم درمان است. تا زمانی که عفونت اتفاق نیفتاده باشد، باید صبر کنید ببینید چه میشود. لازم نیست درگیر درمانهای غیر ضروری شوید

اگر دندانتان تغییر رنگ پیدا کرده و دیگر آنطور که میخواهید سفید نیست، به چیزهایی که در دهان میگذارید توجه کنید. در صورتی که سیگار میکشید یا برخی از نوشیدنیها را مصرف میکنید، احتمال این که با افزایش سن دندانهایتان دچار تغییر رنگ و لکه شود بیشتر است.
اگر میخواهید لبخند زیبا و هالیوودی داشته باشید، باید بدانید چه چیزهایی را نباید بخورید تا سفیدی دندانهایتان را حفظ کنید. 

خوراکیهایی که باعث ایجاد لکه در دندانها میشوند
مینای دندان با افزایش سن تغییر میکند. همانند ظروفی که به مرور خش و خط ریز بر روی آنها ایجاد میشود و این ترکهای ریز تغییر رنگ پیدا میکنند.
برای حفظ زیبایی و سفیدی دندان به این سه فاکتور باید توجه کنید:
- کروموژنها: ترکیباتی با رنگدانه های قدرتمند که به مینای دندان میچسبند
- تاننها: ترکیبات گیاهی که چسبیدن لکه بر روی دندان را تسهیل میکنند
- اسیدها: مواد اسیدی که مینای دندان را نرم و ناهموار میکنند و باعث میشوند لکه راحت تر در آنها ایجاد شود

قهوه، چای یا هیچکدام؟
احتمالا فکر میکنید دلیل اصلی تیره شدن دندانها نوشیدن قهوه است. بسیاری از مردم هر روز قهوه مینوشند. همان طور که از رنگ آن پیداست، قهوه حاوی مقدار زیادی کروموژن بوده و بسیار اسیدی است. این دو فاکتور روی هم رفته باعث میشوند با مصرف قهوه به مرور زمان دندانها زرد شوند.
اما قهوه تنها نوشیدنی نیست که موجب لکه گرفتن دندان میشود. چای نیز میتواند همین تاثیر را داشته باشد. بسیاری از مردم هر روز چای مینوشند. چای نه تنها اسیدی است، بلکه تانن هم دارد. چای خیلی بیشتر از قهوه باعث میشود دندانها تیره شوند. در این مورد فرقی نمیکند چای دم شده و داغ بنوشید یا چای سرد. دفعات مصرف چای و قهوه در تغییر رنگ دندان حائز اهمیت است.

آب انگور
بسیاری از میوه های قرمز نیز اگرچه برای سلامتی خوب هستند اما برای زیبایی لبخند چندان مناسب نیستند. آب انگور قرمز هر سه فاکتور اسیدی بودن، محتوای تانن و محتوای کروموژن را داراست.
آب انگور سفید نیز هر دو فاکتور اسیدی بودن و محتوای تانن را دارد اما رنگدانه ای ندارد که باعث تغییر رنگ دندانها شود. اما تانن و اسید باعث میشوند دندانها آماده پذیرفتن رنگدانه های غذاهای دیگر مانند گوجه فرنگی، بلوبری یا توت فرنگی باشند.

رنگهای خوراکی
اگر تا به حال آب نبات خورده باشید، حتما متوجه شده اید که هنگام مکیدن آبنبات زبانتان رنگی میشود. دندانپزشکان توصیه میکنند از بستنیها، نوشیدنیها و شکلاتهای رنگی پرهیز کنید. نوشیدنیهای ورزشی رنگی نیز جزء این دسته از مواد غذایی هستند.
رنگهای خوراکی بسیار شدید و تهاجمی هستند. اگر این رنگها در معرض سطوح ریشه دندان قرار بگیرند، خاصیت چسبندگی شان به آن خیلی بیشتر از مینای دندان است.

نوشیدنیهای گاز دار
افرادی که نوشابه مصرف میکنند به مرور زمان دندانهایشان زرد میشود. علت این است که نوشابه بسیار اسیدی است و نوشابه سیاه حاوی کروموژنها نیز می باشد.
نوشیدنیهای گازدار بدون رنگ نیز به خاطر محتوای اسیدی که دارند باعث میشوند دندان مستعد جذب رنگدانه غذاهای دیگر شود.
تفاوت بین نوشیدنیهای رنگی و بدون رنگ همانند تفاوت آب انگور قرمز و سفید است. نوشیدنیهای گازدار رنگی و سیاه با همه فاکتورهایی که در تغییر رنگ دندان نقش دارند، به دندانهای شما حمله میکنند اما نوشیدنیهای شفاف نیز با محتوای اسیدی خود تاثیر مشابهی بر دندانها خواهند داشت.
این امر در مورد لیموناد و همه نوشیدنیهای اسیدی دیگر صادق است. پس از قرار گیری دندان در معرض نوشیدنیهای اسیدی، دندان آماده جذب رنگدانه ها و در نتیجه تغییر رنگ میشود.

میوه ها
بلوبری، توت فرنگی، زرشک، تمشک و توت سیاه همه مملو از کروموژنها هستند. همچنین گوجه فرنگی و آلبالو نیز مقدار زیادی کروموژن دارند. انگور و انار مقدار زیادی تانن دارند. به طور کلی میوه هایی که بر روی لباس شما لکه بر جای میگذارند، همین کار را با دندان شما نیز انجام میدهند.

توصیه هایی برای داشتن لبخند زیبا
لازم نیست مصرف آب میوه، میوه یا چای و قهوه خود را قطع کنید بلکه در کنار مصرف آنها باید توصیه های زیر را رعایت کنید: 

- فورا مسواک بزنید:

پس از صرف مواد غذایی نامبرده دندانهای خود را مسواک بزنید. اگر در محل کار قهوه یا چای مصرف میکنید، یک مسواک در میز کار خود داشته باشید تا پس از چای بتوانید مسواک بزنید. از خمیر حاوی مقدار کمی عامل سفید کننده نیز میتوانید گاهی استفاده کنید.
- دهان خود را شستشو دهید: اگر نمیتوانید مسواک بزنید، پس از خوردن یا نوشیدن دهان خود را با آب کامل شستشو دهید.
- از نی استفاده کنید: نی مایعات را مستقیما به داخل دهان میکِشد، بنابراین مایعی که مینوشید کمتر با دندانهایتان تماس دارد.
- به دندانپزشک مراجعه کنید: برای تمیز کردن دندانها هر از گاهی به دندانپزشک مراجعه کنید تا ترکهای ریز سطح مینای دندان را که رنگدانه ها در آن نفوذ میکنند، صاف و ترمیم کند. پولیش دندان به کاهش لکه های سطحی دندان کمک میکند.

دکتر کیخا - دندان پزشکی هاجر