دندان قروچه
دندان قروچه چیست
دندان قروچه (bruxism) به وضعیتی گفته میشود که در آن فرد دندان‌های خود را به هم ساییده و فشار می‌دهد. گاهی اوقات دندان قروچه هیچ علامتی نشان نمی‌دهد اما اگر این وضعیت دائما تکرار شود باعث درد فک و ساییدگی دندانها میشود.
تقریباً 80% موارد دندان قروچه به صورت ناخودآگاه در حین خواب اتفاق می‌افتد. گاهی دندان قروچه با عواملی مانند استرس یا اضطراب همراه است. دندان قروچه در بیداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد اما به هم فشردن دندانها و فک‌ها بیشتر از دندان قروچه در بیداری متداول است.
چه عواملی باعث دندان قروچه میشود؟
تقریباً 70% موارد دندان قروچه که در خواب اتفاق می‌افتد، با استرس و اضطراب مرتبط است. همچنین بین این وضعیت و وقفه تنفسی در حین خواب ( اپنه) ارتباط وجود دارد اما هنوز دقیقاً مکانیسم این ارتباط شناخته نشده است. دندان قروچه تحت تأثیر مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد روان‌پریشی و ضد افسردگی و به خصوص نوعی داروی ضد افسردگی به نام مهار کننده انتخابی بازجذب سروتونین نیز میتواند ایجاد شود. سبک زندگی نیز میتواند باعث دندان قروچه شود مثلاً اگر دائماً سیگار می‌کشید، الکل مصرف میکنید یا داروهای و روان‌گردان مانند اکستازی و کوکائین استعمال می‌نمایید، احتمال دندان قروچه را افزایش می‌دهید.
روش‌های درمان دندان قروچه
درمانهای زیادی برای این وضعیت پیشنهاد میشود اما تنها تعداد کمی از آنها واقعاً مؤثر هستند.
درمانهای رفتاری و استفاده از محافظ دهان ( نایت گارد) به کنترل دندان قروچه کمک میکند. درمانهای دیگر شامل ورزش‌های ریلکسیشن عضلات و بهداشت خواب هستند. اگر در حین خواب دندان قروچه دارید، باید برای محافظت از دندانها از محافظ یا اسپلینت دهان استفاده کنید. اگر اضطراب یا استرس زیادی دارید با درمان رفتاری شناختی می‌توانید وضعیت خود را مدیریت کنید. همچنین گاهی می‌توان با تکنیک‌های عادت معکوس عادت دندان قروچه را ترک نمود. ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی مانند ترک سیگار، ترک الکل و مدیریت استرس در کاهش دندان قروچه موثر است.
علائم دندان قروچه
دندان قروچه علائم مختلفی میتواند ایجاد نماید که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. برخی علائم دندان قروچه مانند درد صورت اغلب پس از توقف دندان قروچه از بین می‌رود و برخی دیگر مانند آسیب دیدن دندانها دائمی است.
- سردرد
- درد عضلات صورت
- گوش درد
- سفتی و انقباض شانه‌ها
- درد و سفتی مفصل فک و عضلات پیرامون آن
- اختلال خواب
- ساییدگی دندانها، کوتاه شدن دندانها، افزایش حساسیت دندان و گاهی از دست دادن دندان
- ترک خوردن دندان یا ترمیم‌های دندانی
- دشوار شدن باز کردن دهان
توجه داشته باشید که ساییدگی دندانها تنها در موارد شدید می‌افتد و همه افرادی که دندان قروچه دارند لزوماً دندان‌هایشان ساییده یا کوتاه شده نیست.
چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
- دندانها ساییده، آسیب دیده یا حساس شده اند
- درد فک، گوش یا صورت دارید
- اطرافیان از صدای دندان قروچه شما در خواب شکایت دارند
هر آنچه درباره جرمگیری باید بدانید
جرمگیری یا تمیز کردن حرفه ای دندانها برای پاک کردن جرم و رسوب دندان و پیشگیری از بیماری لثه یا متوقف ساختن آن لازم است. تجمع جرم و رسوب در دندانها نزدیک به خط لثه، اغلب باعث التهاب و عفونت لثه میشود. دندانپزشک با مشاهده این جرم و رسوب انجام جرمگیری را به شما توصیه می‌نماید.
چرا جرمگیری دندانها لازم است؟
جرمگیری برای پاک کردن و زدودن پلاک از دندانها لازم است چرا که علت اصلی بیماری لثه تجمع جرم و پلاک می‌باشد. ظرف تنها چند دقیقه پس از مسواک زدن ، لایه بسیار نازکی از بزاق ، پروتئین و باکتریها در سطح دندان تشکیل میشود که به عنوان محلی برای تجمع و چسبیدن باکتریها عمل می‌کنند. ظرف چند ساعت تجمع گونه‌های مختلف باکتریها و قند موجود در غذایی که خورده اید، منجر به تشکیل مواد چسبناک سفید یا کرمی رنگی به نام پلاک میشود. اگر پلاک در سطح دندانها باقی بماند، مواد معدنی موجود در بزاق را جذب کرده و سخت میشود. در این حالت به آن جرم یا رسوب گفته میشود. پلاک و جرم هر دو برای سلامت لثه مضر هستند و باعث بیماری لثه میشوند. جرمگیری باعث میشود تمام این مواد از سطح دندان جدا شده و بیماری لثه درمان شود یا از ابتلا به آن جلوگیری گردد.
چند وقت یکبار باید جرمگیری انجام شود؟
دندانپزشک بهتر می‌داند چه زمانی باید جرمگیری انجام دهید. اکثر دندانپزشکان توصیه میکند دو مرتبه در سال دندان‌هایتان را به صورت حرفه ای تمیز کنید. اما اگر بهداشت دهان را خیلی خوب رعایت کرده باشید، انجام این کار یک مرتبه در سال کافی است.
جرمگیری چگونه انجام میشود؟
در گذشته دندانپزشکها از ابزارهای دستی برای تمیز کردن دندانها استفاده میکردند. اما این کار بسیار وقت گیر و تا حدی دردناک بود. با ظهور تکنولوژی‌های جدید و استفاده از قلم جرمگیری اولتراسونیک یا فرا صوت، کار جرمگیری بسیار آسان‌تر شده است. امروزه قلم جرمگیری اولتراسونیک به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوک قلم اولتراسونیک در انواع گوناگون است و بسته به نوع جرم نوع آن انتخاب میشود. نوک قلم با سرعت بسیار بالا ارتعاش میکند و با اسپری آب دائما خنک میشود تا حرارت داخل دهان بالا نرود.
آیا جرمگیری درد و خونریزی دارد؟
اگر دندانها تنها رسوبات سطحی داشته باشند، جرمگیری ممکن است دردی ایجاد نکند. اما در صورتی که رسوبات عمیق باشند، دندانپزشک معمولا از بی حسی موضعی استفاده میکند تا در حین جرمگیری راحت باشید. در جرمگیری ممکن است اندکی خونریزی نیز داشته باشید چرا که جرم و پلاک تجمع یافته باعث التهاب لثه شده اند و لثه ملتهب به شدت نسبت به لمس و فشار حساس بوده و در حین جرمگیری خونریزی میکند.
آیا جرمگیری عوارض دارد؟
در صورتی که نزد دندانپزشک مجرب و ماهری جرمگیری انجام دهید هیچ خطری وجود ندارد. گاهی اوقات دندانها پس از جرمگیری موقتا حساس میشوند چرا که لایه بسیار نازکی از مینا (بیرونی ترین بخش دندان) و سمنتوم ممکن است برداشته شود. شایعاتی پیرامون لق شدن دندان پس از جرمگیری وجود دارد که کاملا اشتباه است. در صورتی که دچار بیماری لثه شده باشید، احتمالا پس از جرمگیری احساس میکنید دندانتان لق شده است اما در حقیقت عامل لقی دندانتان جرمگیری نیست بلکه بیماری لثه است. با وجود از دست رفتن مقداری از ساختارهای پشتیبانی کننده دندان مانند لثه و استخوان در بیماری لثه، جرم تجمع یافته در اطراف دندان ممکن است دندانتان را در جای خود نگه داشته و اجازه ندهد متوجه لقی دندانتان شوید بنابراین هنگامی که این جرمها برداشته میشوند تازه متوجه لقی میشوید و تصور میکنید به خاطر جرمگیری این اتفاق رخ داده است.
آیا جرمگیری میتواند بیماری لثه را متوقف سازد؟
در شرایطی که بیماری لثه در مراحل ابتدایی باشد، جرمگیری ممکن است تنها درمان لازم باشد. اما اگر بیماری لثه پیشرفت کرده باشد و به پریودنتیت تبدیل شده باشد، درمانهای بیشتری علاوه بر جرمگیری لازم است. از آنجایی که جرمگیری، رسوبات چسبیده به سطح دندانها که حاوی باکتری هستند را جدا میکند برای کاهش احتمال گسترش باکتریها به سایر بخشهای بدن افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی (مثلا در اثر سرطان، ایدز یا بیماریهای دیگر) هستند یا بیماری قلبی دارند باید پیش از جرمگیری آنتی بیوتیک مصرف کنند. اگر دندانپزشک میخواهد جرمگیری عمیق انجام دهد، در صورتی که دچار اختلالات خونی یا اختلالات انعقاد خون، دیابت کنترل نشده یا فشار خون بالا باشید، جراحی بزرگی اخیرا داشته اید یا دارویی را به صورت منظم مصرف میکنید باید پیش از این کار با پزشک خود مشورت کنید.
