کالج پزشکی دانشگاه کلمبیا میگوید اگر دندان ساختاری بسیار محکم و بادوام دارد اما گاهی اتفاق می افتد که دندان لب پر شود، ترک بخورد و یا بشکند. این اتفاق به چندین شکل ممکن است رخ دهد.
عواملی که باعث ترک خوردن یا شکستن دندان میشوند
- گاز زدن مواد سخت
- وارد آمدن ضربه به صورت و یا دهان
- زمین خوردن
- وجود پوسیدگی در دندان که باعث ضعیف شدن آن شده است
- پر شدگی آمالگام (نقره ای رنگ) قدیمی یا بزرگ که باقی مینای دندان را پشتیبانی نمیکند.

هنگامی که دندانی دچار لب پر شدگی یا شکستگی میشود ممکن است هیچ دردی احساس نکنید اما معمولا زبان خیلی زود متوجه وجود سطح تیز در دندان میشود و معمولا به همین خاطر شما متوجه شکستگی دندانتان میشوید. شکستگی جزئی دندان معمولا درد ایجاد نمیکند، اما اگر تکه بزرگی از دندان بشکند ممکن است درد بگیرد چرا که عصب داخل دندان ممکن است آسیب دیده باشد. در شرایطی که پایانه های عصبی در عاج در معرض هوا، مواد غذایی داغ و یا سرد قرار بگیرند، ناراحتی و درد شدید نیز ممکن است اتفاق بیفتد. درد ناشی از شکستگی یا ترک خوردگی دندان ممکن است مداوم و یا متناوب باشد. بسیاری از افراد در هنگام جویدن غذا درد احساس میکنند چون به دندانهایشان فشار وارد میشود. 

در هنگام آسیب دیدن دندان چه کاری باید انجام دهیم
ترک خوردگی یا لب پَر شدگی دندان
هیچ راهی وجود ندارد که دندان ترک خورده یا لب پر را در خانه درمان کنید. در چنین شرایطی باید به دندانپزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات به نظر میرسد دندان مشکلی ندارد اما تنها زمانی که چیزی میخورید یا دمای دهان تغییر میکند (مثلا هنگامی که غذای سرد یا داغ میخورید)، درد میگیرد. اگر دندانتان همیشه درد دارد ممکن است عصب یا رگهای خونی آن آسیب دیده باشند. بنابراین این وضعیت یک علامت هشدار دهنده جدی است. اگر دندانتان در حالت عادی درد ندارد اما هنگامی که دهانتان را از حالت بایت (جفت بودن دندانها روی هم) برمیدارید درد میگیرد، احتمالا دندانتان ترک دارد.
شکستگی دندان
اگر دندانتان شکسته است، هر چه سریعتر باید به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک وضعیت شما را ارزیابی میکند و مشخص میکند آیا شکستگی به واسطه پوسیدگی دندان ایجاد شده است یا خیر و این که عصب دندان در خطر قرار دارد یا نه. عصب آسیب دیده معمولا نیاز به درمان ریشه یا عصب کشی دارد.

تا زمانی که نوبت دندانپزشکی تان فرا برسد اقدامات زیر را انجام دهید :
- دهانتان را خوب با آب گرم بشویید
- با یک قطعه گاز فشار ملایمی بر ناحیه آسیب دیده که خونریزی دارد به مدت 10 دقیقه و یا تا زمانی که خونریزی متوقف شود، وارد کنید. اگر تاثیری نداشت از یک چای کیسه ای با فشار بر روی ناحیه آسیب دیده استفاده کنید تا خونریزی متوقف شود.
- از کمپرس سرد بر روی لبها یا گونه روی دندان شکسته استفاده کنید تا تورم و درد کاهش یابد.
- اگر نمیتوانید فورا به دندانپزشک مراجعه کنید، بخشی از دندان را که در دهان باقی مانده است با چسب دندان موقتی بپوشانید. چسب دندان را میتوانید از داروخانه ها تهیه کنید.
- برای آرام شدن درد میتوانید مسکن بدون نسخه (مانند ایبوپروفن) مصرف کنید.
درمان دندانپزشکی شکستگی دندان
چند نوع شکستگی دندان وجود دارد که در هر مورد درمان متفاوت است. انواع شکستگی دندان عبارتند از:

شکل- شیارهای مویی عمودی روی سطح دندان
- ترکهای جزئی: ترکهای جزئی که به آنها شیارهای مویی (craze line) نیز گفته میشود، ترکهای عمودی باریکی هستند که تنها محدود به لایه بیرونی دندان یعنی مینای دندان می باشند. این ترکهای کوچک به ندرت نیاز به درمان پیدا میکنند. با این حال ممکن است دندانپزشک شما این سطوح را پولیش دهد تا هر گونه لکه ای از سطح دندان زدوده شود.
- ترک خوردگی دندان: این نوع شکستگی محدود به مینای دندان نیست و کل دندان از سطح جونده تا عصبها را ممکن است در بر بگیرد. در این نوع شکستگی قطعات دندان در جای خود می مانند اما به تدریج ترکها گسترش پیدا میکنند. گاهی اوقات ترکها ممکن است با مواد پر شدگی ترمیم شوند. اغلب چنین دندانی نیازمند روکش است تا از باز شدن ترکها و جدا شدن قطعات آن از یکدیگر جلوگیری شود. اگر پالپ (بخش زنده و حاوی عصب) آسیب دیده باشد ممکن است احتیاج به عصب کشی داشته باشید.
- لب پَر شدگی دندان: لب پر شدن جزئی همیشه نیازمند درمان نیست. ممکن است دندانپزشک توصیه کند بخش آسیب دیده با مواد پر کردن دندان ترمیم شود تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شده و ظاهر دندان به حالت طبیعی باز گردد. اگر لب پر شدگی خیلی کوچک باشد ممکن است دندانپزشک با پولیش کردن آن سطح دندان را هموار کند.
- شکستگی کاسپ (برجستگی های سطح جونده دندان): این نوع شکستگی در برجستگیهای سطح جونده دندان (کاسپ) اتفاق می افتد. معمولا این شکستگیها تاثیری بر پالپ دندان نیمگذارند و احتمال این که درد زیادی ایجاد کنند، کم است. دندانپزشک ممکن است بد شکل شدن ظاهر دندان را ترمیم کند اما غالبا اینلی یا آنلی لازم است.

شکل- انواع شکستگیهای دندان به ترتیب از سمت راست به چپ: دو نیمه شدن ریشه، دو نیم شدن دندان، ترک خوردگی دندان (تصویر سمت راست خط حالت قابل درمان و محدود به تاج و سمت چپ حالت غیر قابل درمان را نشان میدهد)، شکستگی کاسپ

- شکستگیهای جدی: این شکستگیها به قدری عمیق هستند که به عصبهای دندان میرسند. شکستگیهای جدید دندان همیشه باعث درد و حساسیت دندان میشوند. معمولا بخش شکسته دندان خونریزی میکند. برای خارج کردن عصب بیرون زده دندان باید عصب کشی انجام شود و احتمالا از روکش برای ترمیم عملکرد دندان برای خوردن و جویدن استفاده میشود.
- دو نیم شدن دندان: منظور از این نوع شکستگی، صدماتی است که باعث میشوند دندان به صورت عمودی دو نیمه شود. برخی دندانها مانند دندانهای عقبی (آسیاب) بیش از یک ریشه دارند بنابراین ممکن است یکی از ریشه ها سالم بماند و حفظ شود بنابراین با روکش میتوان دندان را ترمیم کرد. ابتدا باید درمان ریشه انجام شود و دندانپزشک ریشه های آسیب دیده را خارج کند. سپس باید روکش بر روی دندان کشیده شود تا ریشه را محافظت کرده و جایگزین دندان شود. در برخی موارد که ریشه را نمیتوان نجات داد، دندان باید کشیده شود و بعدا ایمپلنت و یا روش های دیگر جایگزین دندان طبیعی میشوند.
- دو نیم شدن ریشه: چنین ترکهایی در ریشه دندان شروع میشوند و به سمت بالا گسترش پیدا میکنند و به سطح جونده دندان میرسند. این شکستگیها اغلب دردناک هستند چون ناحیه اطراف ریشه ملتهب یا عفونی شده است. در بیشتر موارد چنین دندانی باید کشیده و خارج شود.
- شکستگی ناشی از پوسیدگی: در این موارد دندان به واسطه پوسیدگی تضعیف شده و از داخل فرو میریزد یا میشکند. دندانپزشک وضعیت پوسیدگی دندان را ارزیابی کرده و بهترین راه ترمیم دندان را توصیه میکند. در برخی موارد در صورتی که پوسیدگی دندان گسترده باشد و به استخوان برسد باید دندان را خارج کرد.

دکتر کیخا - دندان پزشکی هاجر